Γυναικεία υπογονιμότητα: Μάθετε τα πάντα για τη διερεύνησή της!

Η απόκτηση ενός παιδιού είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο επιθυμητούς στόχους, ένα όνειρο ζωής, για τα περισσότερα ζευγάρια. Ωστόσο, στη χώρα μας, πάνω από ένα στα έξι ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας, αποτυγχάνει δηλαδή να συλλάβει, αν και έχει τακτικές σεξουαλικές επαφές, χωρίς τη χρήση κάποιας αντισυλληπτικής μεθόδου, για τουλάχιστον ένα χρόνο.

Η υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται στο ένα τρίτο των περιπτώσεων στη γυναίκα, στο ένα τρίτο στον άνδρα ενώ στις υπόλοιπες των περιπτώσεων τα αίτια είτε είναι ανεξήγητα ή αφορούν σε προβλήματα που παρουσιάζουν και οι δύο επίδοξοι γονείς.

Αίτια γυναικείας υπογονιμότητας

Η επίτευξη της εγκυμοσύνης προϋποθέτει ότι οι ωοθήκες παράγουν και απελευθερώνουν ωάρια. Επίσης απαραίτητη είναι η ύπαρξη ανοικτών σαλπίγγων και φυσιολογικής μήτρας καθώς η εγκυμοσύνη χρειάζεται ένα υγιές μέρος για να εξελιχθεί.

Η πολύπλοκη διαδικασία της ανθρώπινης αναπαραγωγής ακολουθεί τα εξής βήματα:

• Μία από τις δύο ωοθήκες απελευθερώνει ένα ώριμο ωάριο.
• Το ωάριο εγκαθίσταται στη σάλπιγγα.
• Τα σπερματοζωάρια «κολυμπούν» δια μέσου των σαλπίγγων για να φθάσουν το ωάριο και να το γονιμοποιήσουν.
• Το γονιμοποιημένο πλέον ωάριο ταξιδεύει προς τη μήτρα δια μέσου των σαλπίγγων όπου τελικά εμφυτεύεται και αναπτύσσεται.

Αρκετοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να διαταράξουν αυτήν τη διαδικασία σε οποιοδήποτε στάδιο.

Διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας

Αυτό συμβαίνει όταν η γυναίκα έχει ωορρηξία σπάνια ή καθόλου εξαιτίας προβλημάτων που προκαλούν οι αναπαραγωγικές ορμόνες από τον υποθάλαμο ή την υπόφυση, ή προβλημάτων που υπάρχουν στην ίδια την ωοθήκη.

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).

Κατά το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, διαταράσσεται η ισορροπία των ορμονών και δεν έχουμε καθόλου, ή έχουμε σπάνια ωοθυλακιορρηξία. Οι ωοθήκες είναι διογκωμένες και περιέχουν πολλές μικρές κύστες (δηλ. ωοθυλάκια που δεν έχουν κάνει ωοθυλακιορρηξία και είναι σε αποδρομή).
Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη και την παχυσαρκία, τη μη φυσιολογική ανάπτυξη τριχοφυΐας στο πρόσωπο ή στο σώμα και την ακμή. Είναι η πιο κοινή αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας.

• Υποθαλαμική δυσλειτουργία.

Δύο ορμόνες υπεύθυνες για τη διέγερση της ωορρηξίας κάθε μήνα – η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) – παράγονται από την υπόφυση σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου. Περίσσεια σωματική ή συναισθηματική πίεση, πολύ υψηλό ή πολύ χαμηλό σωματικό βάρος, ή μια πρόσφατη σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, μπορεί να αποτελούν αιτία διατάραξης αυτού του μοτίβου και να επηρεάσουν την ωορρηξία. Κύρια ένδειξη του συγκεκριμένου προβλήματος είναι η ακανόνιστη ή η απούσα περίοδος.

• Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια.

Η Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια συνήθως προκαλείται από μια αυτοάνοση αντίδραση, κατά την οποία, ο οργανισμός επιτίθεται λανθασμένα στους ωοθηκικούς ιστούς. Μπορεί επίσης να προκαλείται πρόωρη απώλεια ωαρίων από τις ωοθήκες, εξαιτίας γενετικών προβλημάτων ή χημειοθεραπεία.
Άλλοι παράγοντες που δρουν τοξικά στις ωοθήκες είναι:

• η ακτινοβολία της πυέλου
• οι φλεγμονές, όπως εκείνες που προκαλούνται από κάποιους τους ιούς, π.χ. της παρωτίτιδας, CSV , HIV κ.α.
• αυτοανοσία, είτε μεμονωμένη, είτε στα πλαίσια αυτοάνοσου πολυαδενικού συνδρόμου (ταυτόχρονη συνύπαρξη με ανεπάρκεια των επινεφριδίων, αυτοάνοση θυρεοειδική νόσο, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, μυασθένεια Gravis κλπ).
• Αίτια που οδηγούν σε ελαττωμένη διέγερση, δυσλειτουργία των ωοθυλακίων

ενδοωοθηκικοί παράγοντες που τροποποιούν τη λειτουργία των ωοθηκών

• Μεταλλάξεις γονιδίων που αφορούν τις γοναδοτροπίνες (FSH, LH ), είτε τον υποδοχέα τους.

• Υπερπαραγωγή προλακτίνης.

Λιγότερο συχνά, η υπόφυση μπορεί να προκαλέσει υπερβολική παραγωγή προλακτίνης(υπερπρολακτιναιμία), η οποία μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων και μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα. Συνηθέστερα αυτό οφείλεται σε ένα πρόβλημα στην υπόφυση, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζεται με φάρμακα για άλλη ασθένεια.

Προβλήματα σαλπίγγων

Οποιαδήποτε ανωμαλία στις σάλπιγγες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα προβλήματα γονιμότητας, αφού τα σπερματοζωάρια μπορεί να μην μπορούν να φτάσουν και να γονιμοποιήσουν το ωάριο ή το γονιμοποιημένο ωάριο να μην μπορεί να μεταφερθεί και εν συνέχεια να εγκατασταθεί στην μήτρα.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν και δημιουργούν προβλήματα στις σάλπιγγες μπορεί να είναι:

• Λοιμώξεις
• Προηγούμενες εγχειρήσεις στα γεννητικά όργανα και στην κοιλιακή χώρα,
• Εξωμήτριες κυήσεις
• Δυσμορφίες σαλπίγγων
• Ενδομητρίωση
• Υδροσάλπιγγες

Ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι ένα συχνό γυναικολογικό πρόβλημα. Στις γυναίκες με ενδομητρίωση, o ιστός του ενδομητρίου που φυσιολογικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας, αναπτύσσεται και σε περιοχές εκτός της μήτρας όπως:

• Πάνω ή μέσα στις ωοθήκες
• Πίσω από τη μήτρα. Επάνω στους συνδέσμους που διατηρούν τη μήτρα στη θέση της.
• Στο περιτόναιο που επενδύει τα τοιχώματα και όργανα της κοιλιάς.
• Σπανίως στο έντερο, την κύστη, το ορθό ή το διάφραγμα.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τα αίτια της ενδομητρίωσης. Η επικρατέστερη είναι η διαταραχή της ανοσολογικής απάντησης του σώματος απέναντι στον ελάχιστο ιστό ενδομητρίου που παλινδρομεί στην κοιλιά δια μέσου των σαλπίγγων σε κάθε έμμηνο ρήση. Αυτό εξηγεί εξάλλου τα αυξημένα ποσοστά ενδομητρίωσης σε γυναίκες με άλλα νοσήματα αυτοάνοσης αιτιολογίας. Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι τα υπολείμματα αρχέγονων εμβρυικών ιστών, από τη στιγμή που η γυναίκα ήταν έμβρυο, μπορούν αργότερα να εξελιχθούν σε ενδομητρίωση.

Προβλήματα στη μήτρα και τον τράχηλο

Αρκετά προβλήματα της μήτρας ή του τραχήλου της μήτρας είναι δυνατό να επηρεάσουν τη γονιμότητα, παρεμβαίνοντας στην εμφύτευση του ωαρίου ή αυξάνοντας την πιθανότητα αποβολής.

• Καλοήθεις πολύποδες ή όγκοι (ινομυώματα) συχνά μειώνουν τη γονιμότητα φράζοντας τις σάλπιγγες ή διαταράσσοντας την εμφύτευση. Ωστόσο, πολλές γυναίκες που έχουν ινομυώματα ή πολύποδες μένουν έγκυοι κανονικά. Μεγάλη σημασία έχει το μέγεθος και κυρίως η θέση τους.
• Η φλεγμονή στο εσωτερικό της μήτρας μπορούν να οδηγήσουν σε ουλές (συμφύσεις) και μη λειτουργικό ενδομήτριο που διαταράσσουν την εμφύτευση.
• Γενετικές ανωμαλίες της μήτρας, όπως αφύσικο σχήμα
• Στένωση του τραχήλου, που μπορεί να προκληθεί από μια κληρονομική δυσπλασία ή βλάβη έχει ως αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η παραγωγή βλέννας που επιτρέπει στα σπερματοζωάρια να ταξιδέψουν μέσω του τραχήλου στη μήτρα.

Ηλικία

Η ηλικία της υποψήφιας μητέρας είναι αναμφισβήτητα σημαντικός παράγοντας γονιμότητας. Η σχετική πιθανότητα φυσικής σύλληψης ανά κύκλο προσπάθειας από 25% που είναι στις γυναίκες μέχρι 30 ετών, πέφτει στο 18% στην ηλικία των 35 ετών και κοντά στο 12% στην ηλικία των 38 ετών. Τα ποσοστά είναι μονοψήφια μετά από αυτήν την ηλικία.

Άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας

Κάπνισμα, περιττό βάρος ή ανορεξία, άγχος, αυξημένο στρες και κόπωση, προβλήματα υγείας όπως διαβήτης είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα.

Ανεξήγητη υπογονιμότητα

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αιτία της υπογονιμότητας δεν διευκρινίζεται πλήρως. Είναι πιθανό ένας συνδυασμός διαφόρων ήσσονος σημασίας παραγόντων να προκαλούν προβλήματα που σε κάποιες περιπτώσεις διορθώνονται με το χρόνο.

Απαραίτητες εξετάσεις

Εάν μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα ελεύθερης σεξουαλικής επαφής δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη, είναι απαραίτητη η συνδρομή ειδικού για αξιολόγηση και θεραπεία της υπογονιμότητας.

Οι εξετάσεις γονιμότητας της γυναίκας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Έλεγχο ωορρηξίας.
  Αυτό μπορεί να γίνει είτε με παρακολούθηση της θερμοκρασίας του σώματος, είτε με τεστ που ανιχνεύει την αύξηση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) η οποία εμφανίζεται πριν από την ωορρηξία, είτε υπερηχογραφικά. Ελέγχονται επίσης τα επίπεδα άλλων ορμονών, όπως της Προλακτίνης.
• Υστεροσαλπιγγογραφία.
  Εκτιμάται η διαβατότητα και ανατομία των σαλπίγγων καθώς και της ενδομητρικής κοιλότητας. Αν βρεθούν ανωμαλίες, χρειάζεται περαιτέρω αξιολόγηση.
• Κατά περίπτωση, συνιστάται η πραγματοποίηση εξετάσεων όπως, βιοψία ενδομητρικού ιστού, έλεγχος χλαμυδίων κ.α.
• Εξετάσεις απεικόνισης.
  Το Πυελικό υπερηχογράφημα εξετάζει πιθανές βλάβες στη μήτρα, τις ωοθήκες και κάποιες φορές στις σάλπιγγες. Ανάλογα με τα ευρήματα, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει περεταίρω διερεύνηση.
• Λαπαροσκόπηση.
  Μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική επέμβαση για έλεγχο σαλπίγγων, ωοθηκών και μήτρας. Η λαπαροσκόπηση μπορεί να εντοπίσει ενδομητρίωση, ουλές, αποφράξεις ή ανωμαλίες των σαλπίγγων.
• Υστεροσκόπηση:
  Πρόκειται για ενδοσκόπηση της μήτρας, οπού ελέγχεται η ενδομήτρια κοιλότητα για πιθανά προβλήματα ( όπως πολύποδες, συμφύσεις , ινομυώματα) τα οποία και αντιμετωπίζονται.
• Γενετικός έλεγχος. Ο γενετικός έλεγχος εξακριβώνει αν υπάρχει γενετικό ελάττωμα που προκαλεί υπογονιμότητα.
• Έλεγχος ωοθηκικού αποθέματος:
  Πρόκειται για έλεγχο του αριθμού και ποιότητας των ωαρίων που έχουν απομείνει στις ωοθήκες. Αυτό γίνεται με υπερηχογραφικό ή αιματολογικό έλεγχο. Μας δίνει μια εικόνα της ωοθηκικής ηλικίας μιας γυναίκας.