Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση (IVF, In Vitro Fertilization) είναι η τεχνική γονιμοποίησης των ωαρίων με τα σπερματοζωάρια εκτός σώματος, στο εργαστήριο και σε συνθήκες που μιμούνται το περιβάλλον της σάλπιγγας, όπου γίνεται φυσικά η γονιμοποίηση. Συγκεκριμένος αριθμός εμβρύων που θα προκύψουν, θα μεταφερθούν στη μήτρα της μέλλουσας μητέρας, προκειμένου κάποιο από αυτά να εμφυτευθεί στο τοίχωμά της και να υπάρξει εγκυμοσύνη.
Η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης συνίσταται σε περιπτώσεις που έχουν διαγνωστεί με:
- Ενδομητρίωση
- Ανδρική Υπογονιμότητα (χαμηλός αριθμός και/ή μειωμένη κινητικότητα σπερματοζωαρίων)
- Απόφραξη σαλπίγγων
- Στυτική δυσλειτουργία
και σε περιστατικά ανεξήγητης υπογονιμότητας όταν άλλες τεχνικές όπως η πρόκληση ωορρηξίας ή ενδομήτρια σπερματέγχυση δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Στάδια εξωσωματικής γονιμοποίησης
Διέγερση των Ωοθηκών
Το πρώτο βήμα στην εξωσωματική γονιμοποίηση περιλαμβάνει τη λήψη ορμονών από τη γυναίκα (υποφυσιακές γοναδοτροπίνες), έτσι ώστε να παράγει περισσότερα από ένα ωάρια που παράγει με τη φυσική διαδικασία. Στη συνέχεια, με υπερηχογραφικό έλεγχο και αιμοληψία σε τακτά χρονικά διαστήματα (ανά 2-3 ημέρες) παρακολουθείται η ανταπόκριση των ωοθηκών και αναλόγως εξατομικεύεται η φαρμακευτική θεραπεία. Όταν διαπιστωθεί από τις εξετάσεις, ότι υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός ωοθυλακίων και το μέγεθός τους είναι πάνω από 17-18mm και παράλληλα υπάρχει ικανοποιητικό πάχος ενδομητρίου τότε προχωρούμε στη χορήγηση β – χοριακής γοναδοτροπίνης και μετά από 36 ώρες περνάμε στο επόμενο βήμα, αυτό της ωοληψίας.
Διαδικασία ωοληψίας
Η συλλογή των ωαρίων γίνεται με τη βοήθεια της βελόνας που κατευθύνεται υπερηχογραφικά. Η όλη διαδικασία ολοκληρώνεται σε διάρκεια περίπου 15 λεπτών, κατά τη διάρκεια των οποίων η ασθενής βρίσκεται σε αναλγησία ή ελαφριά αναισθησία.
Τα ωάρια που αναρροφήθηκαν καταμετρώνται και τοποθετούνται σε καλλιεργητικό υγρό. Κατόπιν, τα ωάρια τοποθετούνται στον επωαστή για να ωριμάσουν έως τη στιγμή που θα γονιμοποιηθούν.
Την ημέρα της ωοληψίας, ο σύζυγος δίνει το σπέρμα σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο. Ενδείκνυται, η αποχή από τη σεξουαλική επαφή τρεις έως πέντε ημέρες πριν από τη λήψη του. Το σπέρμα υπόκειται σε μια ειδική επεξεργασία προκειμένου να αξιολογηθεί ως προς την πυκνότητα και την κινητικότητα του και να προετοιμαστεί για τη γονιμοποίηση.
Διαδικασία γονιμοποίησης
Μετά την ωοληψία, τα ωάρια τοποθετούνται μέσα σε καλλιεργητικό υλικό και στη συνέχεια πραγματοποιείται η γονιμοποίηση με το επεξεργασμένο σπέρμα του συντρόφου ή του δότη για να γίνει η γονιμοποίηση. Τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται υπό παρακολούθηση στο εργαστήριο, για να διασφαλιστεί η βέλτιστη ανάπτυξη τους τις επόμενες ημέρες.
Διαδικασία εμβρυομεταφοράς
Η εμβρυομεταφορά, των εμβρύων, στην ενδομητρική κοιλότητα, πραγματοποιείται συνήθως 3 ή 5 ημέρες αργότερα. Είναι μια απλή διαδικασία που γίνεται με τη χρήση ενός λεπτού καθετήρα που περνά μέσα από τον τράχηλο και δεν απαιτείται αναλγησία. Ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας καθορίζεται και ο αριθμός των εμβρύων (δύο ή τρία) που θα μεταφερθούν. Εάν έχουν προκύψει κι άλλα έμβρυα τα οποία όμως δεν χρησιμοποιήθηκαν, τότε το ζευγάρι μπορεί να επιλέξει την κατάψυξή τους για μελλοντική χρήση.
Τεστ εγκυμοσύνης
Δύο εβδομάδες μετά την ωοληψία, θα διεξαχθεί και το πρώτο τεστ εγκυμοσύνης με τη λήψη αίματος. Εάν το τεστ είναι θετικό, σε περίπου δύο εβδομάδες ακολουθεί υπερηχογραφικός έλεγχος κατά τον οποίο φαίνεται η ύπαρξη του εμβρύου ή των εμβρύων μέσα στην μήτρα. Αν το τεστ είναι αρνητικό, διακόπτεται η φαρμακευτική αγωγή και γίνεται ανάλυση των πιθανών αιτίων προκειμένου να καθοριστεί η στρατηγική που θα ακολουθηθεί στην επόμενη προσπάθεια.
Τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης
Εξωσωματική σε φυσικό κύκλο, χωρίς φάρμακα
Δεν περιλαμβάνει χορήγηση φαρμάκων για τη διέγερση των ωοθηκών. Ο γιατρός παρακολουθεί υπερηχογραφικά και ορμονικά την πρόοδο ανάπτυξης του ενός και μοναδικού ωοθυλακίου που παράγεται από τη φυσική διαδικασία. Την κατάλληλη στιγμή συλλέγεται με τη διαδικασία της ωοληψίας και στη συνέχεια ακολουθούν τα βήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης με το σπέρμα του άντρα και της εμβρυομεταφοράς στη μήτρα.
Στον τροποποιημένο φυσικό κύκλο γίνεται χρήση φαρμάκων για λίγες μόνο ημέρες προς αποφυγή της ωορρηξίας πριν την ωοληψία.
Μικρογονιμοποίηση (ICSI)
Στην περίπτωση που ο αριθμός των σπερματοζωαρίων του άνδρα είναι εξαιρετικά χαμηλός, η γονιμοποίηση του ωαρίου επιτυγχάνεται με απ’ ευθείας έγχυση του σπερματοζωαρίου στο ωάριο.
Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας είναι δυνατόν να γίνει λήψη σπερματοζωαρίων με τη χρήση λεπτής σύριγγας απ’ ευθείας από την επιδιδυμίδα (PESA) ή από τον όρχη (TESA). Εναλλακτικά γίνεται τομή στον όρχη και λήψη ορχικού ιστού (TESE).
Εξωσωματική in vitro maturation (IVM)
Σε αυτή τη μέθοδο, που περιορίζει τη λήψη φαρμάκων καθώς δεν χορηγούνται γοναδοτροπίνες για τη διέγερση των ωοθηκών, τα ωάρια δεν ωριμάζουν στο σώμα της γυναίκας, αλλά στο εργαστήριο με τη χρήση ειδικών καλλιεργητικών υλικών. Η μέθοδος αυτή ενδείκνυται για γυναίκες νεότερης ηλικίας με αυξημένο κίνδυνο υπερδιέγερσης ωοθηκών όπως είναι οι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών.
Υποβοηθούμενη Εκκόλαψη (Assisted hatching)
Με αυτή την τεχνική, μετά από κλασική IVF ή μικρογονιμοποίηση και πριν την εμβρυομεταφορά, επιτυγχάνεται λέπτυνση της ζώνης που περιβάλλει το έμβρυο για να διευκολυνθεί η εμφύτευσή του. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις που η ζώνη του εμβρύου είναι σκληρή ή παχιά, σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ή μετά από επανειλημμένες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
