Διερεύνηση γυναικείας υπογονιμότητας

Αίτια γυναικείας υπογονιμότητας

Η επίτευξη της εγκυμοσύνης προϋποθέτει ότι οι ωοθήκες  παράγουν και απελευθερώνουν ωάρια. Επίσης απαραίτητη είναι η ύπαρξη ανοικτών σαλπίγγων και φυσιολογικής μήτρας καθώς η εγκυμοσύνη χρειάζεται ένα υγιές μέρος για να εξελιχθεί.

Η πολύπλοκη διαδικασία της ανθρώπινης αναπαραγωγής ακολουθεί τα εξής βήματα:

• Μία από τις δύο ωοθήκες απελευθερώνει ένα ώριμο ωάριο.
• Το ωάριο εγκαθίσταται στη σάλπιγγα.
• Τα σπερματοζωάρια «κολυμπούν» δια μέσου των σαλπίγγων για να φθάσουν το ωάριο και να το γονιμοποιήσουν.
• Το γονιμοποιημένο πλέον ωάριο ταξιδεύει προς τη μήτρα δια μέσου των σαλπίγγων όπου τελικά εμφυτεύεται και αναπτύσσεται.

Αρκετοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να διαταράξουν αυτήν τη διαδικασία σε οποιοδήποτε στάδιο.

 

Διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας

Αυτό συμβαίνει όταν η γυναίκα έχει ωορρηξία σπάνια ή καθόλου εξαιτίας  προβλημάτων που προκαλούν οι αναπαραγωγικές ορμόνες από τον υποθάλαμο ή την υπόφυση, ή προβλημάτων που υπάρχουν στην ίδια την ωοθήκη.

 

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).

Κατά το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, διαταράσσεται η ισορροπία των ορμονών και δεν έχουμε καθόλου, ή έχουμε σπάνια ωοθυλακιορρηξία. Οι ωοθήκες είναι διογκωμένες και περιέχουν πολλές μικρές κύστες (δηλ. ωοθυλάκια που δεν έχουν κάνει ωοθυλακιορρηξία και είναι σε αποδρομή).

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη και την παχυσαρκία, τη μη φυσιολογική ανάπτυξη τριχοφυΐας στο πρόσωπο ή στο σώμα και την ακμή. Είναι η πιο κοινή αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας.

 

Υποθαλαμική δυσλειτουργία.

Δύο ορμόνες υπεύθυνες για τη διέγερση της ωορρηξίας κάθε μήνα – η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) – παράγονται από την υπόφυση σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου. Περίσσεια σωματική ή συναισθηματική πίεση, πολύ υψηλό ή πολύ χαμηλό σωματικό βάρος, ή μια πρόσφατη σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, μπορεί να αποτελούν αιτία διατάραξης αυτού του μοτίβου και να επηρεάσουν την ωορρηξία. Κύρια ένδειξη του συγκεκριμένου προβλήματος είναι η ακανόνιστη ή η απούσα περίοδος.

 

Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια.

Η Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια συνήθως προκαλείται από μια αυτοάνοση αντίδραση, κατά την οποία, ο οργανισμός επιτίθεται λανθασμένα στους ωοθηκικούς ιστούς. Μπορεί επίσης να προκαλείται πρόωρη απώλεια ωαρίων από τις ωοθήκες, εξαιτίας γενετικών προβλημάτων ή χημειοθεραπεία.

Άλλοι παράγοντες που δρουν τοξικά στις ωοθήκες είναι:

• η ακτινοβολία της πυέλου
• οι φλεγμονές από ιούς όπως π.χ. της παρωτίτιδας, CSV , HIV κ.α.
• αυτοανοσία, είτε μεμονωμένη, είτε στα πλαίσια αυτοάνοσου πολυαδενικού συνδρόμου (ταυτόχρονη συνύπαρξη με ανεπάρκεια των επινεφριδίων, αυτοάνοση θυρεοειδική νόσο, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, μυασθένεια Gravis κλπ).
• Αίτια που οδηγούν σε ελαττωμένη διέγερση, δυσλειτουργία  των ωοθυλακίων ενδοωοθηκικοί παράγοντες που τροποποιούν τη λειτουργία των ωοθηκών
• Μεταλλάξεις γονιδίων που αφορούν τις γοναδοτροπίνες (FSH, LH ), είτε τον υποδοχέα τους.

 

Υπερπαραγωγή προλακτίνης.

Λιγότερο συχνά, η υπόφυση μπορεί να προκαλέσει υπερβολική παραγωγή προλακτίνης (υπερπρολακτιναιμία), η οποία μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων και μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα. Συνηθέστερα αυτό οφείλεται σε ένα πρόβλημα στην υπόφυση, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζεται με φάρμακα για άλλη ασθένεια.

 

Προβλήματα σαλπίγγων

Οποιαδήποτε ανωμαλία στις σάλπιγγες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα προβλήματα γονιμότητας, με συνέπεια τα σπερματοζωάρια μπορεί να μην μπορούν να φτάσουν να γονιμοποιήσουν το ωάριο ή το γονιμοποιημένο ωάριο να μην μπορεί να μεταφερθεί και εν συνέχεια να εγκατασταθεί στην μήτρα.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν και δημιουργούν προβλήματα στις σάλπιγγες μπορεί να είναι:

• Λοιμώξεις
• Προηγούμενες επεμβάσεις στα γεννητικά όργανα και στην κοιλιακή χώρα,
• Εξωμήτριες κυήσεις
• Δυσμορφίες σαλπίγγων
• Ενδομητρίωση
• Υδροσάλπιγγες

 

Ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι ένα συχνό γυναικολογικό πρόβλημα. Στις γυναίκες με ενδομητρίωση, o ιστός του ενδομητρίου που φυσιολογικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας, αναπτύσσεται  και σε περιοχές εκτός της μήτρας όπως:

• Πάνω ή μέσα στις ωοθήκες
• Πίσω από τη μήτρα. Επάνω στους συνδέσμους που διατηρούν τη μήτρα στη θέση της.
• Στο περιτόναιο που επενδύει τα τοιχώματα και όργανα της κοιλιάς.
• Σπανίως στο έντερο, την κύστη, το ορθό ή το διάφραγμα.

 

Προβλήματα στη μήτρα και τον τράχηλο

Αρκετά προβλήματα της μήτρας ή του τραχήλου της μήτρας είναι δυνατό να επηρεάσουν τη γονιμότητα, παρεμβαίνοντας στην εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου ή αυξάνοντας την πιθανότητα αποβολής.

• Καλοήθεις πολύποδες ή όγκοι (ινομυώματα) συχνά μειώνουν τη γονιμότητα φράζοντας τις σάλπιγγες ή διαταράσσοντας την εμφύτευση. Ωστόσο, πολλές γυναίκες που έχουν ινομυώματα ή πολύποδες μένουν έγκυοι κανονικά. Μεγάλη σημασία έχει το μέγεθος και κυρίως η θέση τους.
• Οι φλεγμονές στο εσωτερικό της μήτρας μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ουλών (συμφύσεων) και μη λειτουργικού ενδομητρίου που διαταράσσουν την εμφύτευση.
• Γενετικές ανωμαλίες της μήτρας, όπως αφύσικο σχήμα
• Στένωση του τραχήλου, που μπορεί να προκληθεί από μια κληρονομική δυσπλασία ή βλάβη έχει ως αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η παραγωγή βλέννας που επιτρέπει στα σπερματοζωάρια να «ταξιδέψουν» μέσω του τραχήλου στη μήτρα.

 

Ηλικία

Η ηλικία της υποψήφιας μητέρας είναι αναμφισβήτητα σημαντικός παράγοντας γονιμότητας.  Η σχετική πιθανότητα φυσικής σύλληψης ανά κύκλο προσπάθειας από 25% που είναι στις γυναίκες μέχρι 30 ετών, πέφτει στο 18% στην ηλικία των 35 ετών και κοντά στο 12% στην ηλικία των 38 ετών. Τα ποσοστά είναι μονοψήφια μετά από αυτήν την ηλικία.

 

Άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας

Κάπνισμα, περιττό ή ελλιπές βάρος, άγχος, αυξημένο στρες και κόπωση, προβλήματα υγείας όπως διαβήτης είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα.

 

Ανεξήγητη υπογονιμότητα

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αιτία της υπογονιμότητας δεν διευκρινίζεται πλήρως. Είναι πιθανό ένας συνδυασμός διαφόρων ήσσονος σημασίας παραγόντων να προκαλούν προβλήματα που σε κάποιες περιπτώσεις διορθώνονται με το χρόνο.

 

---

 

Απαραίτητες εξετάσεις

Εάν μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα ελεύθερης σεξουαλικής επαφής δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη, είναι απαραίτητη η συνδρομή ειδικού για αξιολόγηση και θεραπεία της υπογονιμότητας.

Οι εξετάσεις γονιμότητας της γυναίκας μπορεί να περιλαμβάνουν:

 

Έλεγχο ωορρηξίας.

Αυτό μπορεί να γίνει είτε με παρακολούθηση της θερμοκρασίας του σώματος, είτε με τεστ που ανιχνεύει την αύξηση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) η οποία εμφανίζεται πριν από την ωορρηξία, είτε υπερηχογραφικά. Ελέγχονται επίσης τα επίπεδα άλλων ορμονών, όπως της προλακτίνης.

 

Υστεροσαλπιγγογραφία.

Εκτιμάται η διαβατότητα και ανατομία των σαλπίγγων καθώς και της ενδομητρικής κοιλότητας. Αν βρεθούν ανωμαλίες, χρειάζεται περαιτέρω αξιολόγηση.

 

Ειδικές Εξετάσεις

Κατά περίπτωση, συνιστάται η πραγματοποίηση εξετάσεων όπως, βιοψία ενδομητρικού ιστού, έλεγχος χλαμυδίων κ.α.

 

Εξετάσεις απεικόνισης.

Το Πυελικό υπερηχογράφημα εξετάζει πιθανές βλάβες στη μήτρα, τις ωοθήκες και κάποιες φορές στις σάλπιγγες. Ανάλογα με τα ευρήματα, ο γιατρός  μπορεί να ζητήσει περεταίρω διερεύνηση.

 

Λαπαροσκόπηση.

Μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική επέμβαση για έλεγχο  σαλπίγγων, ωοθηκών και μήτρας. Η λαπαροσκόπηση μπορεί να εντοπίσει ενδομητρίωση, ουλές, αποφράξεις ή ανωμαλίες των σαλπίγγων.

 

Υστεροσκόπηση.

Πρόκειται για ενδοσκόπηση της μήτρας, οπού ελέγχεται η ενδομήτρια κοιλότητα για πιθανά προβλήματα ( όπως πολύποδες, συμφύσεις , ινομυώματα) τα οποία και αντιμετωπίζονται.

 

Γενετικός έλεγχος.

Ο γενετικός έλεγχος εξακριβώνει αν υπάρχει γενετικό ελάττωμα που προκαλεί υπογονιμότητα.

 

Έλεγχος ωοθηκικού αποθέματος:

Πρόκειται για έλεγχο του αριθμού και ποιότητας των ωαρίων που έχουν απομείνει στις ωοθήκες. Αυτό γίνεται με υπερηχογραφικό ή αιματολογικό έλεγχο. Μας δίνει μια εικόνα της ωοθηκικής ηλικίας μιας γυναίκας.

 

Πότε πρέπει να αρχίσει η διερεύνηση

Αν είστε κάτω των 35 ετών και είχατε συχνές σεξουαλικές επαφές, περίπου δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα, χωρίς προφυλάξεις και κατά τις γόνιμες ημέρες,  για τουλάχιστον ένα χρόνο, χωρίς ωστόσο να μείνετε έγκυος, τότε πρέπει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό γυναικολόγο σε θέματα γονιμότητας.

Αν είστε 35 ετών και άνω, τότε η επίσκεψη στον ειδικό πρέπει να γίνει νωρίτερα, περίπου στους 6 μήνες συχνών επαφών χωρίς προφυλάξεις.

Ακόμη νωρίτερα από τους 6 μήνες  ενημερώστε το γιατρό σας εάν καπνίζετε, αν λαμβάνετε συστηματικά φάρμακα όπως ορισμένα στεροειδή ή αντικαταθλιπτικά ή αν είστε κατά 25% επιπλέον υπέρβαρη ή ελλιποβαρής. Σε αυτές τις περιπτώσεις το να περιμένει κανείς 6 μήνες ή ένα χρόνο για να συλλάβει φυσιολογικά ίσως να είναι χάσιμο χρόνου, όσο το βιολογικό σας ρολόι, συνεχίζει να χτυπάει.

Επίσης, ζητήστε νωρίτερα τη συμβουλή του γιατρού σας, αν έχετε ιστορικό:

• Φλεγμονώδους νόσου της πυέλου
• Ινομυωμάτων
• Ενδομητρίωσης
• Ακανόνιστων κύκλων περιόδου
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως χλαμύδια ή γονόρροια
• Πολυκυστικών ωοθηκών
• Χειρουργικών επεμβάσεων στα αναπαραγωγικά όργανα
• Χρόνιων ασθενειών όπως διαβήτης, νόσος του θυρεοειδούς.

 

Πώς η ηλικία επηρεάζει τα ποσοστά κυήσεως

Η γονιμότητα της γυναίκας βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα στα 20-25 έτη, μετέπειτα μειώνεται με σχετικά αργό ρυθμό μέχρι την ηλικία των 35 και στην συνέχεια, αρχίζει να μειώνεται δραστικά έως τα 40.

Από τα 40 και μετά, η γονιμότητα μειώνεται με ακόμη πιο γρήγορους ρυθμούς και στην ηλικία των 45 ετών σχεδόν εκμηδενίζεται.

Σημειώνεται ότι, σε κάποιες περιπτώσεις, η «ηλικία των ωοθηκών» είναι διαφορετική από την «ηλικία της ημερομηνίας γέννησης» της γυναίκας.