Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (ΠΩΑ) σημαίνει απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας των ωοθηκών, πριν από την ηλικία των 40. Το γεγονός αυτό επιφέρει αδυναμία παραγωγής φυσιολογικής ποσότητας οιστρογόνων,  αμηνόρροια και αύξηση στα επίπεδα γοναδοτροπινών, με κύρια επακόλουθα την υπογονιμότητα και τον αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης.

 

 Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια – Εμμηνόπαυση

Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια αναφέρεται μερικές φορές και ως πρόωρη εμμηνόπαυση, ωστόσο οι δύο αυτοί όροι δεν είναι ταυτόσημοι. Οι γυναίκες με Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια μπορεί να έχουν ακανόνιστες ή περιστασιακές περιόδους για χρόνια αλλά έχουν και τη δυνατότητα εγκυμοσύνης. Αντίθετα, στις γυναίκες με πρόωρη εμμηνόπαυση, η περίοδος  σταματά και δεν υπάρχει περίπτωση εγκυμοσύνης.

 

Συμπτώματα της Πρόωρης Ωοθηκικής Ανεπάρκειας

Η πάθηση χαρακτηρίζεται από σημάδια και συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της εμμηνόπαυσης και είναι χαρακτηριστικά της ανεπάρκειας οιστρογόνων:

  • Αμηνόρροια, μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων και υψηλά επίπεδα γοναδοτροπινών
  • Άστατη έμμηνος ρύση, για μεγάλο χρονικό διάστημα, η οποία μπορεί και πρωτοεμφανιστεί μετά από εγκυμοσύνη ή διακοπή αντισυλληπτικών χαπιών
  • Εξάψεις
  • Νυχτερινή εφίδρωση
  • Κολπική ξηρότητα
  • Αδυναμία συγκέντρωσης
  • Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία

 Εάν παρατηρηθεί διακοπή της περιόδου για περισσότερους από τρεις μήνες, είναι απαραίτητη η ενημέρωση του γιατρού και η διερεύνηση των αιτιών του φαινομένου. Αν τα επίπεδα οιστρογόνων είναι χαμηλά, τότε μπορεί να επέλθει και απώλεια οστικής μάζας.

 

 Τα αίτια της πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας

Βασικό αίτιο πρόκλησης πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι η κληρονομική προδιάθεση, διάφορα γενετικά ελλείμματα όπως χρωμοσωμικές ανωμαλίες που προκαλούν πρωτοπαθή αμηνόρροια (η περίοδος δεν εμφανίζεται από την αρχή της εφηβείας). Επίσης, υπάρχουν ιατρογενείς λόγοι, όπως η αφαίρεση των ωοθηκών, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία στην οποία υποβάλλονται οι γυναίκες που έχουν προσβληθεί από καρκίνο.

Οι παράγοντες που δρουν τοξικά στις ωοθήκες και μπορούν να προκαλέσουν Πρόωρη Ωοθηκική Ανεπάρκεια είναι:

  • προηγουμένη χημειοθεραπεία
  • ακτινοβολία της πυέλου
  • φλεγμονές, όπως πχ ιός παρωτίτιδας, CSV , HIV Κολ.
  • αυτοανοσία , είτε μεμονωμένη, είτε στα πλαίσια αυτοάνοσου πολυαδενικού συνδρόμου (ανεπάρκεια των επινεφριδίων, αυτοάνοση θυρεοειδική νόσος, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, μυασθένεια Gravis κλπ).
  • Αίτια που οδηγούν σε ελαττωμένη διέγερση των ωοθυλακίων
    – Ενδοωοθηκικοί παράγοντες που τροποποιούν τη λειτουργία των ωοθηκών
    – Μεταλλάξεις γονιδίων που αφορούν τις γοναδοτροπίνες (FSH, LH ), ή τον υποδοχέα τους.
    – Φυτοφάρμακα, διάφορα χημικά, κάπνισμα

Η έγκαιρη διάγνωση της ΠΩΑ είναι πολύ σημαντική γιατί έτσι μπορούν να προληφθούν η οστεοπόρωση και οι καρδιαγγειακές νόσοι, οι οποίες είναι επίσης απόρροια της απουσίας των οιστρογόνων.

 

Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια και Εγκυμοσύνη

Μεγάλο ποσοστό γυναικών με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια έχουν μερικά ωάρια  και  θυλάκια που παραμένουν στην ωοθήκη. Αυτές οι γυναίκες μπορεί μερικές φορές να έχουν ωορρηξία ακόμη και μείνουν έγκυοι.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η πρωτοπαθής ανεπάρκεια μπορεί να είναι αναστρέψιμη με το σωστό χειρισμό και, μάλιστα, η κατάλληλη θεραπεία είναι δυνατό να οδηγήσει σε εγκυμοσύνη.

Επίσης σημαντικό είναι σε γυναίκες με ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης στην μητέρα τους, αυτοάνοσα νοσήματα ή άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας να γίνεται αιματολογικός έλεγχος του αποθέματος της ωοθήκης ώστε να μπορούν να επισπεύσουν τις προσπάθειες σύλληψης ή να κρυοσυντηρήσουν τα ωάρια τους ώστε να μπορούν τεκνοποιήσουν στο μέλλον.

 

Εξωσωματική γονιμοποίηση

Σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση της γονιμότητας, δε φαίνεται να υπάρχει θεραπεία. Η δωρεά ωαρίων έχει δώσει τη λύση σε πολλά ζευγάρια που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα και αποφασίζουν να προχωρήσουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση.