Γυναικολογικές εξετάσεις: πότε να ξεκινήσετε, ποιές χρειάζεστε και γιατί είναι σημαντικές

Οι τακτικές γυναικολογικές επισκέψεις και οι κατάλληλες προληπτικές εξετάσεις είναι κρίσιμες για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και τη διατήρηση της γυναικείας υγείας σε κάθε ηλικία.

Πρώτη επίσκεψη: πότε και γιατί

Η πρώτη επαφή με γυναικολόγο/μαιευτήρα συνιστάται συνήθως κατά την εφηβεία, περίπου μεταξύ 13 και 15 ετών. Η πρώτη επίσκεψη έχει στόχους εκπαίδευσης (έμμηνος ρύση, αντισύλληψη, σεξουαλική υγεία), δημιουργίας σχέσης εμπιστοσύνης με τον/την ιατρό και παροχής συμβουλών προφύλαξης. Δεν είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει πάντα πλήρη κλινική εξέταση ή τεστ· η επίσκεψη μπορεί να είναι συμβουλευτική και εκπαιδευτική.

Τι εξετάσεις χρειάζονται και σε ποιές ηλικίες

Έλεγχος για τον ιό HPV και Τεστ Παπ (Cervical screening)

• 21–29 ετών: σύσταση για κυτταρολογικό τεστ (Pap test) κάθε 3 χρόνια. Η δοκιμή HPV μπορεί να εξεταστεί σε μεγαλύτερες ηλικίες αλλά στις νεότερες ηλικίες το Pap παραμένει η προτεινόμενη προσέγγιση.
• 30–65 ετών: επιλογές που προσφέρουν ισορροπία οφέλους/βλάβης περιλαμβάνουν: πρωτογενή έλεγχο με υψηλού κινδύνου HPV (hrHPV) κάθε 5 έτη, co-testing (Pap + HPV) κάθε 5 έτη ή Pap κάθε 3 έτη. Οι οδηγίες και οι επιλογές έχουν εξελιχθεί για να ενσωματώσουν το HPV testing ως βασικό εργαλείο πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου. Επιπλέον, νέες οδηγίες ή προτάσεις δίνουν πλέον την επιλογή αυτοσυλλογής δείγματος για HPV σε ορισμένα περιβάλλοντα, με στόχο την αύξηση της συμμετοχής στον έλεγχο.

Εμβολιασμός κατά του HPV

Ο εμβολιασμός κατά του HPV συνιστάται ρουτίνα για παιδιά ηλικίας 11–12 ετών, αλλά μπορεί να ξεκινήσει ήδη από τα 9 έτη. Άτομα που δεν εμβολιάστηκαν νωρίτερα πρέπει να λάβουν το εμβόλιο μέχρι την ηλικία των 26 ετών (και σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι 45 μετά συζήτησης με τον ιατρό). Ο εμβολιασμός προλαμβάνει τις λοιμώξεις από HPV που ευθύνονται για μεγάλο ποσοστό των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου και άλλων όγκων.

Έλεγχος και παρακολούθηση μαστού

Οι οδηγίες διαφέρουν ανάλογα με τον οργανισμό:

• Ο USPSTF συστήνει εξέταση με μαστογραφία για ηλικίες 40–74 ετών κάθε 2 έτη ως βασική στρατηγική (νέα σύσταση που στοχεύει στην καλύτερη ισορροπία οφέλους/βλάβης).
• Άλλοι οργανισμοί (π.χ. American Cancer Society) προτείνουν πιο εξατομικευμένη προσέγγιση (π.χ. επιλογή για ετήσια μαστογραφία από 40–44, ετήσια 45–54 κ.λπ.).
  Η απόφαση για την έναρξη και τη συχνότητα πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση κινδύνου/οφέλους με τον/την ιατρό, λαμβάνοντας υπόψη οικογενειακό ιστορικό και προσωπικούς παράγοντες κινδύνου.

Γενική γυναικολογική/πυελική εξέταση

Η αξία του τακτικού εσωτερικού (bimanual/speculum) πυελικού ελέγχου σε ασυμπτωματικές, χωρίς παράγοντες κινδύνου γυναίκες είναι αντικείμενο συζήτησης. Ορισμένοι φορείς επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει επαρκής απόδειξη για όφελος από τον ετήσιο ρουτίνα πυελικό έλεγχο σε όλες τις ασυμπτωματικές γυναίκες και συστήνουν την εξέταση όταν υπάρχουν συμπτώματα ή παράγοντες κινδύνου. Παράλληλα, πολλές συλλογές συστήνουν εξατομικευμένη προσέγγιση. Ο γυναικολόγος θα αξιολογήσει την ανάγκη βάσει συμπτωμάτων, ιστορικού και κλινικής εικόνας.

Έλεγχος για ΣΜΝ (STIs)

Ο τακτικός έλεγχος για λοιμώξεις (π.χ. χλαμύδια, γονόκοκκος, HIV, σύφιλη) συστήνεται ανάλογα με τη σεξουαλική συμπεριφορά, την ηλικία και τους παράγοντες κινδύνου. Πολλές χώρες προτείνουν έλεγχο χλαμυδίων και γονόκοκκου για σεξουαλικά ενεργές γυναίκες νεαρής ηλικίας ή μετά από νέο/πολλαπλούς συντρόφους. Ο/η ιατρός θα προτείνει εξατομικευμένο πρωτόκολλο. Προτείνεται συζήτηση για προφύλαξη, προληπτικά μέτρα και εμβολιασμούς.

Ειδικές περιπτώσεις – εξατομίκευση

Οι γυναίκες με:

• θετικό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού/ωοθηκών,
• γνωστά γενετικά σύνδρομα
• ιστορικό προεπιθετικών αλλοιώσεων ή ανοσοκαταστολής
  χρειάζονται ειδικά πρωτόκολλα παρακολούθησης (πιο συχνούς ελέγχους, ξεκινώντας νωρίτερα ή συμπληρωματικές εξετάσεις όπως MRI μαστών). Συζητήστε το προσωπικό σας ιστορικό με τον ιατρό.

Τι να περιμένετε στην εξέταση

Η επίσκεψη περιλαμβάνει λήψη ιστορικού (κύκλος, συμπτώματα, σεξουαλική συμπεριφορά, φάρμακα, οικογενειακό ιστορικό), φυσική εξέταση εάν χρειάζεται, καθορισμό εξετάσεων (Pap/HPV, τεστ ΣΜΝ, μαστογραφία αν προβλέπεται) και συμβουλές για εμβολιασμό/αντισύλληψη. Η επικοινωνία και η εμπιστευτικότητα είναι πρωτεύουσας σημασίας ειδικά στην εφηβική ηλικία.

Συμπέρασμα

Οι γυναικολογικές εξετάσεις είναι προσαρμοσμένες ανά ηλικία και παράγοντες κινδύνου. Η πρώτη επίσκεψη στην εφηβεία, ο εμβολιασμός HPV νωρίς, ο προγραμματισμένος έλεγχος τραχήλου (Pap/HPV) και η εξατομίκευση του ελέγχου μαστού και πυέλου αποτελούν τους βασικούς άξονες πρόληψης. Συζητήστε με τον/την γυναικολόγο σας για ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εξετάσεων που να ταιριάζει στον δικό σας ιατρικό φάκελο και τρόπο ζωής.