Εξωσωματική με φυσικό κύκλο ή με φάρμακα;

Aνάμεσα στα βασικά διλήμματα που προκύπτουν όταν ένα ζευγάρι ή μία γυναίκα αποφασίζει να προβεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι η επιλογή ανάμεσα σε φυσικό κύκλο (natural cycle IVF) ή εξωσωματική με φαρμακευτική διέγερση (controlled ovarian stimulation).

Τι σημαίνει φυσικός κύκλος και τι φαρμακευτική διέγερση

Η εξωσωματική σε φυσικό κύκλο αξιοποιεί το ωάριο που αναπτύσσεται φυσιολογικά σε κάθε εμμηνορρυσιακό κύκλο, με ελάχιστη ή καθόλου χρήση φαρμάκων. Στον τροποποιημένο φυσικό κύκλο εφαρμόζεται μια πολύ ήπια ενίσχυση για τον συγχρονισμό της ωοληψίας.

Αντίθετα, η εξωσωματική με διέγερση χρησιμοποιεί ορμονικά σκευάσματα για να παράγουν οι ωοθήκες πολλαπλά ωάρια, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό εμβρύων και την πιθανότητα επιτυχίας.

Η επιλογή ανάμεσα στις δύο μεθόδους βασίζεται με γνώμονα αρκετές παραμέτρους: τα ιατρικά δεδομένα, την ηλικία, το ωοθηκικό απόθεμα, την ανταπόκριση σε ορμόνες και φυσικά τις προτιμήσεις της ενδιαφερόμενης. 

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του φυσικού κύκλου

Τα βασικά πλεονεκτήματα:

• Ελάχιστη ορμονική επιβάρυνση
• Μηδενικός σχεδόν κίνδυνος για σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών (OHSS)
• Πιο «φυσιολογικό» περιβάλλον για το ενδομήτριο
• Χαμηλότερο κόστος ανά κύκλο

Τα βασικά μειονεκτήματα:

• Παραγωγή ενός μόνο ωαρίου (σπανιότερα δύο ή τριών)
• Συχνότερη ανάγκη για επαναλαμβανόμενους κύκλους
• Μεγαλύτερη ευαισθησία σε πρόωρη ωορρηξία
• Χαμηλότερο ποσοστό επιτυχίας ανά μονήρη κύκλο σε σύγκριση με τις διεγερμένες προσπάθειες

Ο φυσικός κύκλος προτείνεται σε ειδικές κατηγορίες γυναικών: σε όσες δεν επιθυμούν ορμονική επιβάρυνση, σε γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο για OHSS, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις όπου η υπερδιέγερση δεν προσφέρει ουσιαστικό όφελος (“poor responders”).

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της φαρμακευτικής διέγερσης

Τα βασικά πλεονεκτήματα:

• Παραγωγή μεγαλύτερου αριθμού ωαρίων
• Περισσότερα έμβρυα και επιλογή καλύτερης ποιότητας
• Σημαντικά υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας ανά κύκλο
• Δυνατότητα δημιουργίας αποθεματικού (κατάψυξη) για μελλοντικές προσπάθειες

Τα βασικά μειονεκτήματα:

• Υψηλότερη ορμονική επιβάρυνση
• Πιθανότητα εμφάνισης OHSS
• Απαιτεί περισσότερες επισκέψεις
• Μεγαλύτερο κόστος ανά κύκλο

Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι σε γυναίκες άνω των 35–37 ετών ή με περιορισμένο ωοθηκικό απόθεμα, η διεγερμένη εξωσωματική παραμένει η προσέγγιση με τις καλύτερες συνολικές πιθανότητες επιτυχίας.

Τι δείχνει η σύγχρονη έρευνα

Πρόσφατες μελέτες και ανασκοπήσεις δείχνουν ότι:

• Οι φυσικοί και οι τροποποιημένοι φυσικοί κύκλοι μπορούν να προσφέρουν πολύ καλά ποσοστά σε επιλεγμένες ασθενείς, αλλά όχι υψηλότερα από τη διέγερση σε γενικό πληθυσμό.
• Στους κύκλους FET (κρυομεταφορά), οι natural/modified natural κύκλοι ενδέχεται να έχουν καλύτερο προφίλ περιγεννητικών επιπλοκών σε σχέση με πλήρως τεχνητά πρωτόκολλα.
• Η φαρμακευτική διέγερση συνεχίζει να υπερέχει ως προς το αθροιστικό ποσοστό επιτυχίας – δηλαδή τη συνολική πιθανότητα απόκτησης παιδιού μετά από περισσότερες μεταφορές από τον ίδιο κύκλο.
• Οι NC-IVF κύκλοι μειώνουν σχεδόν στο μηδέν τον κίνδυνο OHSS, στοιχείο σημαντικό για γυναίκες με ιστορικό σοβαρής αντίδρασης.

Η εξατομίκευση είναι το «κλειδί»

Η σύγχρονη εξωσωματική γονιμοποίηση προσαρμόζεται στο προφίλ και τις ανάγκες της εκάστοτε ενδιαφερόμενης. Η «ιδανική» επιλογή δεν είναι ίδια για όλες τις γυναίκες.

Ο γυναικολόγος λαμβάνει υπόψη:

• Ηλικία και ωοθηκικό απόθεμα
• Ανταπόκριση σε προηγούμενους κύκλους
• Ορμονικό προφίλ
• Παρουσία πολυκυστικών ωοθηκών
• Ενδεχόμενα ιατρικά προβλήματα
• Ψυχολογική και οικονομική επιβάρυνση
• Προσωπικές προτιμήσεις της γυναίκας ή του ζευγαριού

Το μέλλον της εξωσωματικής

Η έρευνα βρίσκεται σε εντυπωσιακή πρόοδο και σύντομα αναμένεται να αλλάξει και τους δύο τύπους κύκλων:

• Pharmacogenomics & AI για εξατομικευμένη επιλογή φαρμάκων και δοσολογιών
• In-vitro maturation (IVM) ως εναλλακτική λύση χωρίς έντονη διέγερση
• Αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης για αξιολόγηση και επιλογή εμβρύων
• Μη επεμβατικές μέθοδοι αξιολόγησης του εμβρυϊκού περιβάλλοντος
• Νέες τεχνικές καλλιέργειας και ενδομητρικής προετοιμασίας
• Συνδυαστικά πρωτόκολλα που «παντρεύουν» φυσικό κύκλο και ήπια διέγερση

Το μέλλον δείχνει ότι η επιλογή δεν θα έγκειται στο δίλημμα «φυσικός κύκλος ή φάρμακα», αλλά σε ένα φάσμα εξατομικευμένων πρωτοκόλλων σχεδιασμένων απόλυτα πάνω στην εκάστοτε γυναίκα.

Συμπέρασμα

Ο φυσικός κύκλος και η φαρμακευτική διέγερση δεν είναι ανταγωνιστικές μέθοδοι∙ αποτελούν διαφορετικά εργαλεία για διαφορετικές γυναίκες, με κοινό ωστόσο στόχο. Η επιλογή πρέπει να γίνεται με βάση την ηλικία, το ιστορικό, το ωοθηκικό προφίλ και τους προσωπικούς στόχους της ασθενούς.

Μέσα από την επιστημονική πρόοδο, η εξωσωματική εξελίσσεται σε μια ολοένα και πιο ασφαλή, αποδοτική και εξατομικευμένη διαδικασία, προσφέροντας στις γυναίκες επιλογές που ταιριάζουν πραγματικά στο σώμα και στον τρόπο ζωής τους.