Οι συναισθηματικές προκλήσεις της εγκυμοσύνης

Η εγκυμοσύνη είναι μια τεράστια μετάβαση στη ζωή μιας γυναίκας και περιλαμβάνει ένα περίπλοκο μείγμα συναισθημάτων, τόσο καλών κι ευχάριστων όσο και δυσάρεστων. Εκτός από τη σωματική υγεία, σημαντική είναι και η συναισθηματική και ψυχική υγεία της μέλλουσας μητέρας. Οι έγκυες γυναίκες που συνήθως παρατηρούν έντονη διακύμανση της διάθεσής τους κι έχουν επίγνωση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους, θεωρώντας ότι δεν μπορούν να τα διαχειριστούν, θα ήταν ωφέλιμο να ζητήσουν βοήθεια ώστε να μιλήσουν για αυτά τα συναισθήματα και να τα επεξεργαστούν.

Εδώ θα αναφέρουμε τις πιο κοινές συναισθηματικές καταστάσεις που μπορεί ωστόσο να φαίνονται βουνό σε μια έγκυο ή σε μια γυναίκα μετά τη γέννα.

Εναλλαγές διάθεσης

Είτε περιγράφεται ως κυκλοθυμία, ευερεθιστότητα ή κακουχία, η εγκυμοσύνη μπορεί να προκαλέσει έντονη εναλλαγή συναισθημάτων φέρνοντας συχνά τα πάνω – κάτω για μια έγκυο ή για μια γυναίκα που μόλις έχει γεννήσει.

Φοβίες & Ανησυχία

Σε βιολογικό επίπεδο, τόσο τα συστήματα άγχους όσο και φόβου στον εγκέφαλο αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Ο φόβος και η ανησυχία είναι φυσιολογικά συναισθήματα και οι άνθρωποι τα έχουν για κάποιο λόγο. Στην εγκυμοσύνη, αυτά τα συναισθήματα βοηθούν να διασφαλιστεί ότι μια γυναίκα διατηρεί το μωρό της ασφαλές, φροντισμένο και προστατευμένο μετά τον τοκετό. Ωστόσο μια γυναίκα πρέπει να αναγνωρίσει πότε ο φόβος είναι κάτι που μπορεί να διαχειριστεί ή αν χρειάζεται βοήθεια για να τον αντιμετωπίσει.

Μέχρι το τέλος της εγκυμοσύνης της, μια γυναίκα μπορεί να φοβάται ότι θα πονάει κατά τη διάρκεια του τοκετού ή να ανησυχεί ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά. Η αβεβαιότητα μπορεί να τροφοδοτήσει τρομακτικές σκέψεις.

Σύμφωνα με τα ευρήματα μελέτης του 2021 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Medicina Clínica, γυναίκες που ήταν έγκυες ή γέννησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 είχαν αυξημένα επίπεδα φόβου και ανησυχίας. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι σχεδόν 15% περισσότερες γυναίκες παρουσίασαν συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης μετά τον τοκετό κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Έρευνες επίσης έχουν δείξει ότι το άγχος της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να επηρεάσει το μωρό της. Μια μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι τα βρέφη που γεννήθηκαν από μητέρες που είχαν υψηλά επίπεδα άγχους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είχαν εξασθενημένη ανοσολογική απόκριση στα εμβόλια μέχρι την ηλικία των έξι μηνών, σε σύγκριση με μωρά με πιο χαλαρές μητέρες.

Κενά μνήμης και ασαφής σκέψη

Η ψυχική «ομίχλη» και τα περιστασιακά κενά μνήμης είναι επίσης συχνή κατάσταση κατά την εγκυμοσύνη. Συχνά οι έγκυες παραπονούνται ότι δεν θυμούνται απλά καθημερινά πράγματα, ότι χάνουν πράγματα ότι ξεχνούν που έβαλαν τα κλειδιά ή το κινητό τους κ.α.

Αν και είναι ένα κοινό παράπονο, οι μελέτες για τη μνήμη και άλλες γνωστικές αλλαγές στην εγκυμοσύνη και την πρώιμη μητρότητα έχουν δείξει ανάμεικτα αποτελέσματα.

Πιο συγκεκριμένα:

Ορισμένες έρευνες έχουν προτείνει ότι η ασαφής σκέψη και η λήθη πριν και μετά τη γέννηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα ορμονικών διακυμάνσεων, ιδιαίτερα υψηλότερων επιπέδων προγεστερόνης.

Η στέρηση ύπνου ή το άγχος της προσαρμογής σε μια σημαντική μετάβαση στη ζωή μπορεί επίσης να είναι από τους παράγοντες που ευθύνονται.

Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature διαπίστωσε ότι η εγκυμοσύνη αλλάζει τη δομή του εγκεφάλου των γυναικών και ότι αυτές οι αλλαγές διήρκεσαν για τουλάχιστον δύο χρόνια μετά τον τοκετό. Οι αλλαγές αυτές ήταν τόσο εμφανείς σε σημείο που να διακρίνεται αν μια γυναίκα ήταν έγκυος ή είχε γεννήσει πρόσφατα στη μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου της.

Άλλοι λόγοι για τη λήθη θα μπορούσαν να είναι ότι η αλλαγή των προτεραιοτήτων και η multi-tasking προσέγγιση των πραγμάτων κυρίως μετά τον τοκετό.

Ξέσπασμα σε κλάματα

Οι γυναίκες μπορεί να είναι πιο ευσυγκίνητες και να κλαίνε πιο εύκολα και πιο συχνά κατά την κύηση και στα πρώτα στάδια της μητρότητας, επειδή αυτές οι εμπειρίες περιλαμβάνουν ένα περίπλοκο μείγμα συναισθημάτων. Τα κυμαινόμενα επίπεδα ορμονών μπορεί επίσης να συμβάλλουν σε ξεσπάσματα κλάματος.

Εάν μια γυναίκα κλαίει πολύ και ασταμάτητα μπορεί να είναι σύμπτωμα κατάθλιψης, το οποίο μπορεί να επηρεάσει περίπου το 7% των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σύμφωνα με την Mayo Clinic. Η κατάθλιψη κατά τη διάρκεια και μετά την εγκυμοσύνη είναι μια σοβαρή κατάσταση, με συνέπειες για την υγεία της μητέρας και του μωρού. Οι γυναίκες πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια εάν πιστεύουν ότι μπορεί να έχουν κατάθλιψη. Και ο σύντροφος αλλά και το στενό περιβάλλον της εγκύου θα πρέπει να ενθαρρύνει τη γυναίκα να αναζητήσει βοήθεια σε περίπτωση που αντιληφθούν κάτι ανάλογο.

Αρνητική εικόνα σώματος – «Fat Talk»

Κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, καθώς η εγκυμοσύνη γίνεται εμφανής και το έμβρυο παίρνει περισσότερο βάρος, η έγκυος μπορεί να αισθάνεται δυσαρεστημένη με το σώμα και την εμφάνισή της και αυτό μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμησή της. Μερικές έγκυες γυναίκες θαυμάζουν το σώμα τους που αλλάζει γρήγορα και νιώθουν λάμψη, ενώ άλλες ανησυχούν για την αύξηση βάρους και την ανάκτηση της σιλουέτας τους μετά τον τοκετό.

Αυτές οι αλλαγές στην εμφάνιση, το σχήμα, το κέντρο βάρους και το πως αντιλαμβάνεται την ελκυστικότητά της μια γυναίκα μπορεί να δημιουργήσουν ένα περίπλοκο μείγμα συναισθημάτων. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν ορισμένες από αυτές τις ανησυχίες σχετικά με την εικόνα του σώματος, οι έγκυες γυναίκες πρέπει να αποδεχτούν ότι το σώμα τους αλλάζει ως αποτέλεσμα της εγκυμοσύνης τους. O αρνητικός εσωτερικός διάλογος ή τα απαξιωτικά σχόλια από άλλους για το σώμα της εγκύου, γνωστό και ως «Fat Talk», μπορεί να προκαλέσει βλάβη.

Μια μελέτη του 2020 σχετικά με τη δυσαρέσκεια της εικόνας του σώματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Affective Disorders, διαπίστωσε ότι το «Fat Talk» επηρέασε αρνητικά το πώς ένιωθαν οι συγκεκριμένες γυναίκες για το σώμα τους που αλλάζει και τη συναισθηματική τους κατάσταση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ήταν επιζήμιο για την ψυχική τους υγεία, ιδιαίτερα για τις νεότερες γυναίκες, όπως ανέφεραν οι συγγραφείς.

Ένστικτο φωλιάς

Υπάρχουν αντικρουόμενα στοιχεία για το αν το λεγόμενο «ένστικτο φωλιάς» είναι πραγματικό φαινόμενο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Πιο συγκεκριμένα:

Έρευνες έχουν δείξει ότι προς το τέλος της εγκυμοσύνης, το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου προετοιμάζεται για τον ερχομό του μωρού και αυτό βοηθά να γίνει η ανατροφή των παιδιών μια ανταποδοτική εμπειρία. Αυτό μπορεί να ενισχύσει το ένστικτο φωλιάς μιας εγκύου.

Υπάρχουν επίσης κοινωνικές δραστηριότητες και προετοιμασίες για τη μητρότητα, όπως η προετοιμασία του σπιτιού, του παιδικού δωματίου, η συλλογή των απαραίτητων ειδών για το μωρό κλπ, , τα οποία μπορεί να όλα να συμβάλουν στην ενίσχυση της αίσθησης προετοιμασίας «φωλιάς».

Μερικές γυναίκες μπορεί να αισθάνονται μια έντονη επιθυμία να μαγειρέψουν, να καθαρίσουν και να οργανώσουν τη ζωή τους αλλιώς κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου αντιδρώντας σαν να προετοιμάζονται και διανοητικά για τις αλλαγές που θα φέρει ένα νέο μωρό και να νιώσουν περισσότερο τον έλεγχο της κατάστασης. Ωστόσο, μια ανασκόπηση του 2020 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Women’s Studies International Forum, υποστήριξε ότι η «φωλιά» είναι μια απάντηση στα στερεότυπα του φύλου και συνδέεται με τις κοινωνικές πιέσεις που αντιμετωπίζει μια μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Κατάθλιψη

Κάποτε πίστευαν ότι η εγκυμοσύνη προστατεύει από την κατάθλιψη καθώς και από άλλες ψυχιατρικές ασθένειες λόγω των υψηλών επιπέδων οιστρογόνων, αλλά οι επιστήμονες γνωρίζουν τώρα ότι αυτό δεν ισχύει. Μια έγκυος γυναίκα έχει περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσει κατάθλιψη από μια γυναίκα που δεν κάνει παιδί, σύμφωνα με την Canadian Pediatric Society.

Μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Obstetrics & Gynecology διαπίστωσε ότι μεταξύ 2000 και 2015 το ποσοστό κατάθλιψης σε γυναίκες που νοσηλεύτηκαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους επταπλασιάστηκε. Οι γυναίκες σε χώρες χαμηλού εισοδήματος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν επιλόχεια κατάθλιψη, σύμφωνα με μια επισκόπηση του 2020 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS One.

Η μητρική κατάθλιψη, τόσο στην προ όσο και στη μεταγεννητική περίοδο, έχει απτές συνέπειες για το μωρό. Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Translational Psychiatry διαπίστωσε ότι οι ενήλικες των οποίων οι μητέρες είχαν κατάθλιψη όταν ήταν έγκυες είχαν αισθητά υψηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης, η οποία είναι ενδεικτική φλεγμονώδους νόσου. Επιπλέον, μια μελέτη του 2018 που δημοσιεύτηκε στο PLOS One διαπίστωσε ότι τα μωρά που γεννήθηκαν από μητέρες που υπέφεραν από κατάθλιψη και μοναξιά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο λοιμώξεων του αναπνευστικού.

Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης. Οι έγκυες γυναίκες και το στενό περιβάλλον τους πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια εάν διαπιστώνουν μερικά ή όλα τα παρακάτω συμπτώματα:

Αίσθηση απελπισίας
Αδυναμία συγκέντρωσης
Ασυνήθιστη και συνεχής ανησυχία για τη γέννα και τη μητρότητα.
Απώλεια ενδιαφέροντος για τον εαυτό ή για την εγκυμοσύνη.
Συναισθηματική αποστασιοποίηση, αίσθημα εσωτερικού κενού, ξεσπάσματα σε κλάματα, θυμό, ευερεθιστότητα για παρατεταμένη χρονική περίοδο.
Χρόνιο άγχος.
Κανένα ενδιαφέρον για σεξουαλική επαφή.